در این قسمت پدرام کشاورزی کارها، محصولات و پروژه ها را به ۵ دسته تقسیم می‌کند و راه و رسم تصمیم‌گیری در هر یک را بیان می‌کند. به نظرتان ما ایرانی‌ها بر اساس چارچوب کانوین در چه فضایی حضور داریم و چطور باید تصمیم‌گیری کنیم؟
اجرا: پدرام کشاورزی، اجایل کوچ و اسکرام مستر
متن اپیزود فریمورک کانوین
سلام و درود به همگی. من پدرام کشاورزی هستم و خوشحالم که با قسمت دیگری از اجایل گپ با شما همراه می‌شوم. پیرو صحبت‌هایی که در اپیزود قبل با هم داشتیم، سعی می‌کنم مطالبی را مرور کنم که به درد جریان‌هایی که در آن‌ها هستیم، بخورد. چند وقت پیش ویدیویی از علی بندری دیدم که می‌گفت شاید وظیفه ما پادکسترها باشد که کاری در جهت آگاه‌سازی بیشتر انجام دهیم. خود این هدف بسیار پر معنا و ارزشمند است و واقعاً من را به حرکت وا می‌دارد. خیلی دوست دارم بدانم نظر شما چیست و چه ایده‌ای برای ادامه راه اجایل گپ دارید.
فریمورک کانوین چیست؟
در این اپیزود می‌خواهم در مورد چارچوبی صحبت کنم که به ما کمک می‌کند قبل از اینکه درگیر مسئله‌ای شویم، اول از همه آن را بشناسیم، بفهمیم که چه جنسی دارد و چه طرز فکری می‌تواند به ما کمک کند که از پس آن بر بیاییم. اسم این فریمورک کانوین (Cynefin Framework) است که توسط دیوید اسنودن ابداع شده است. کانوین فریمورکی است که به ما کمک می‌کند با توجه به محیطی که در آن هستیم، راه و روش درستی را برای تصمیم‌گیری انتخاب کنیم. اصلاً خود کاینوفین کلمه‌ای است که اصالتاً به کشور ویلز برمی‌گردد و به معنی زیست‌بوم یا محیط زندگی است.
حالا بریم شیرجه بزنیم تو دلش و ببینیم که از چه قراره. کانوین موضوعاتی که با آن‌ها درگیر هستیم را به ۵ دسته تقسیم‌بندی می‌کند و می‌گوید که برای هر دسته چه رویکردی را باید اتخاذ کنیم.
مسائل واضح یا Clear در فریمورک کانوین چه مسائلی هستند؟ این فریمورک چه رویکردی برای حلشان ارائه می‌دهد؟
اولین دسته به آن Clear یا واضح و شفاف می‌گویند که سابقاً به آن Simple یا ساده هم می‌گفتند. این دسته شامل مسائلی می‌شود که هم صورت مسئله‌اش واضح است و هم راه حلش. مثلاً می‌گویند پنج به علاوه چهار چند می‌شود؟ خب، خود صورت مسئله که واضح است، مثل ۵+۴ و با توجه به اینکه قوانینش را می‌دانیم، راه حلش هم معلوم است و در نهایت ما را هدایت می‌کند به عدد ۹. مثلاً دستورالعمل آشپزی را احتمالاً دیده‌اید که در عمل می‌گوید چه موادی نیاز داریم، چطور این‌ها را باید با هم مخلوط کنیم، نحوه‌ی پختش چگونه است، در چه دمایی بگذاریم و غیره. تهش اگر این گام‌ها را به دقت انجام دهیم، انتظار می‌رود که به نتایج مشابه برسیم. یا مثلاً مواردی که با عنوان علم یا Science می‌شناسیم، همین است. این‌ها مواردی هستند که قابل تکرار توسط افراد متعدد در شرایط خاص هستند.
فریمورک کانوین چه رویکردی برای حل مسائل واضح یا Clear ارائه می‌دهد؟
حالا باید چه کار کنیم؟ اول از همه بسنجیم که مسئله‌مان چیست، بعد ذهنمان جستجو کنیم ببینیم که این مسئله چگونه حل می‌شود و یا در چه دسته‌ای از قوانین جا می‌گیرد و بعدش پاسخ مناسب را ارائه کنیم.
مسائل دشوار یا Complicated در فریمورک کانوین کدام مسائل هستند؟ این فریمورک چه رویکردی برای حل کردنشان ارائه می‌دهد؟
گروه بعدی را اصطلاحاً به آن Complicated یا دشوار می‌گویند. در این مورد، صورت مسئله مشخص است اما راه حل یکم چالشی است و در حقیقت مشخص نیست و برای اینکه معلوم شود باید تلاشی صورت بگیرد. مثلاً چند روز پیش یکی از دوستانم ماشینش نزدیک خانه‌مان خراب شده بود. برایم تعریف می‌کرد که زنگ زده امداد خودرو و گفته که آمپرم رفت بالا و دیدم دارد می‌رود بالا، زدم کنار. طرف از او پرسید ریپ هم زد؟ گفت آره. گفت احتمالاً سرسیلندر سوزانده. اینجا همان‌طور که دیدید، پای تحلیل یا آنالیز هم به میان می‌آید. یعنی اول متخصص مثلاً نشانه‌ها را می‌شنود، سعی می‌کند با اطلاعاتی که دارد آنالیز کند، به چند تا راه حل محتمل برسد و بعدش سعی می‌کند با پرسش آن‌ها را حذف کند. در نهایت هم جوابی را ارائه می‌دهد که به احتمال زیاد درست است. دقت کنید، در دسته قبلی، واضح یا Clear، جوابمان قطعاً درست بود چرا که برایش Best Practice وجود داشت. اما اینجا چون یکم پیچیدگی بالا رفته، به جای Best Practice، نوع Good Practice داریم و جواب آن احتمالاً درست است. مثلاً می‌شود به پروژه‌های ساختنی مثل ساختمان، ماشین و غیره اشاره کرد.
مسائل پیچیده یا Complex در فریمورک کانوین کدام مسائل هستند؟ این فریمورک چه رویکردی برای حل کردنشان ارائه می‌دهد؟
در دسته بعدی با مسائلی روبرو می‌شویم که اصطلاحاً Complex یا پیچیده هستند. تفکر اجایل و فریمورک‌هایش مثل اسکرام اینجا می‌توانند موثر عمل کنند. حالا این‌ها چه مسائلی هستند؟ مسائلی که نه صورت مسئله مشخص دارند، یعنی در حقیقت صورت مسئله‌شان مشخص نیست و نه راه حلشان. میزان پیچیدگی به حد اعلای خودش می‌رسد و میزان نادانستگی به حد اعلای خودش می‌رسد. تصور کنید قرار است از یک جنگل بگذرید که هیچ ایده‌ای ندارید که در آنجا با چه چیزی مواجه می‌شوید و طبیعتاً نمی‌دانید که چگونه باید با آن مواجه شوید. وقتی که ندانیم چه چیزی قرار است به سرمان بیاید، از کجا باید بدانیم که چه کار باید به ازایش بکنیم؟ احتمالاً مشخص است که قرار است از جنگل بگذریم و به آن محلی که می‌خواهیم برسیم. چون اگر این مقصد مشخص نبود، احتمالاً خود جنگل هم برایمان چالش نبود. حالا چه کار باید بکنیم؟ با توجه به این داستان، اول از همه رویکردی که اتخاذ می‌کنیم این است که یک قدم برمی‌داریم، دور و برمان را چک می‌کنیم و با توجه به شرایطی که می‌بینیم، واکنش نشان دهیم. همین کار را دوباره تکرار می‌کنیم. همین چرخه را دوباره تکرار می‌کنیم.
اسکرام برای چه دسته‌ای از فریمورک کانوین موثر است؟
مثال معروفش در صنعت می‌شود به توسعه نرم‌افزار اشاره کرد. وقتی که به من دولوپر می‌گویند که فلان محصول را می‌خواهم، چه کار می‌کنم؟ اول چند خط کد می‌زنم ببینم که کار می‌کند یا نه، داستانش چیست. بعد با توجه به نتیجه‌ای که دیدم، یک کاری می‌کنم. مثلاً ممکن است چند خط کد را پاک کنم، یا ممکن است کلاً ایده‌ام را عوض کنم، یا اینکه به کدنویسی ادامه دهم. تاکید می‌کنم که اسکرام اینجا حداکثر کارایی خود را دارد و اصلاً برای همین فضای پیچیده ابداع شده است. طبیعی است که اگر در فضاهای دیگر به کار برده شود، وقت و هزینه احتمالاً تلف می‌شود. پس قبل از اینکه سراغ اسکرام برویم، باید ببینیم مدل کار ما در چه حوزه‌ای قرار گرفته. با توجه به همین فریمورک کانوین، اول شناسایی کنیم ببینیم داستان از چه قرار است و بعد بگوییم که باید مثلاً از اسکرام استفاده کنیم.
حالا اینکه چرا اسکرام در این فضا موثر است، برمی‌گردد به فلسفه‌ای که بر اساسش ابداع شده، یعنی تجربه‌گرایی. اینکه واقعاً این تجربه‌گرایی چیست، یک اپیزود جدا می‌طلبد. ولی برای اینکه تشنه نمانید، می‌توانم بگویم که ما این را به عنوان روش صحیح و خطا می‌شناسیم. نزدیک است به داستانی که در مورد جنگل و کدنویسی گفتم. مثلاً چند خط کد می‌زنیم، می‌بینیم جواب می‌دهد یا نه، همین صحیح و خطا می‌کنیم و بعدش با توجه به این داستان ادامه می‌دهیم.
مسائل آشوب یا Chaos در فریمورک کانوین کدام مسائل هستند؟ این فریمورک چه رویکردی برای حل کردنشان ارائه می‌دهد؟
دسته چهارم مسائلی هستند که در فضای آشوب یا Chaos وجود دارند. در این فضا، مثل دسته Complex، نه صورت مسئله مشخص است و نه راه حلش. به علاوه اینکه هیچ حد و مرزی هم وجود ندارد و صورت مسئله می‌تواند حتی تغییر هم بکند. مثل جنگ، فجایع طبیعی و غیره.
فریمورک کانوین چه رویکردی برای حل مسائل آشوب یا Chaos ارائه می‌دهد؟
حالا با هم مرور کنیم ببینیم چه جوری است. فرض کنید شما در خط مقدم هستید و یک نفر با تفنگ جلویتان ایستاده. آنجا چه کار می‌کنید؟ فارغ از اینکه اسلحه دارید یا نه، اولین کاری که به ذهنتان می‌رسد را انجام می‌دهید. بعد از آن می‌سنجید که در چه وضعیتی هستید و بعد نسبت به آن واکنش نشان می‌دهید. همین‌طور وقتی خدای نکرده خانه‌تان آتش بگیرد یا زلزله بیاید، اول از همه کاری که می‌کنید این است که مثلاً آتش را خاموش می‌کنید یا در زلزله سعی می‌کنید که شاید فرار کنید، شاید با توجه به چیزهایی که آموخته‌اید، به زیر صندلی، میز، چارچوب در و غیره بروید. ولی اولین چیزی که به ذهنتان می‌رسد را عمل می‌کنید.
مسائل بی نظم یا Disorder در فریمورک کانوین کدام مسائل هستند؟ این فریمورک چه رویکردی برای حل کردنشان ارائه می‌دهد؟
دسته آخر به آن Disorder یا مسائلی که شما به هر دلیلی نتوانستید در دسته‌های قبلی طبقه‌بندی کنید، می‌گویند.
جمع‌بندی اپیزود فریمورک کانوین چیست؟
خب، یک مرور سریع کنیم ببینیم که تا اینجا چه گفتیم و بعد بریم سراغ یک سوال. گفتیم زمانی که در حوزه Clear قرار داریم، چه کار می‌کنیم؟ اول مسئله را می‌سنجیم، بعد Categorize می‌کنیم یا می‌گردیم ببینیم مسائل مشابه چه راه‌حل‌هایی دارند، آن راه‌حل‌ها را بیرون می‌کشیم و بهترینشان را انتخاب می‌کنیم و در نهایت پاسخ می‌دهیم یا Respond می‌کنیم.
وقتی در حوزه Complicated هستیم، چه کار می‌کنیم؟ اول سعی می‌کنیم مسئله را درک کنیم یا همان Sense کنیم، بعد تحلیل یا آنالیزش می‌کنیم و در نهایت پاسخ می‌دهیم یا همان Respond.
در Complex چطور؟ اول می‌رویم توی دل مسئله، یکم سرک می‌کشیم ببینیم داستان از چه قرار است یا اصطلاحا Probe می‌کنیم، بعد از این تا آن حدی که سرک کشیدیم، از آن شناخت کسب می‌کنیم یا Sense اش می‌کنیم و در نهایت به آن پاسخ می‌دهیم یا همان ریسپاند.
وقتی هم که در Chaos هستیم، اول عمل می‌کنیم یا همان Act، بعد دور و برمان را می‌سنجیم ببینیم چه جوری است یا همان Sense می‌کنیم و در نهایت پاسخ یا Respond می‌دهیم.
حالا سوال: به نظرتان ما ایرانی‌ها که الان در ایران زندگی می‌کنیم، در چه وضعیتی هستیم و با توجه به فریمورک کاینوفین، چه اپروچی را باید اتخاذ کنیم و چطور باید تصمیم‌گیری کنیم؟
در انتها آرزوی سلامتی می‌کنم برای تک‌تک شما. امیدوارم به زودی روزهای خوش و آرامی را با همدیگر تجربه کنیم.
